با توجه به این که این روزها الکتروتراپی تبدیل به یک بخش مهم و جدانشدنی از کلینیک‌های ما شده و عمده درآمد کلینیک‌های فیزیوتراپی کشور را به خود اختصاص داده است، تصمیم گرفتیم در این مجموعه مقالات به بررسی و تحلیل جدیدترین و معتبرترین تحقیقات انجام شده در این حوزه بپردازیم. موضوع مورد بحث ما در این مقاله به یکی از پرکاربردترین مدالیتی‌های مورد استفاده در کلینیک‌ها، یعنی لیزر درمانی، اختصاص دارد.

لیزر (light amplification by stimulated emission of radiation) نوعی انرژی الکترومغناطیسی است که دارای امواج تک رنگ، هم‌فاز و موازی است و در دامنه مرئی یا نزدیک به آن قرار می‌گیرد. دستگاه‌های لیزرتراپی به دو دسته کلی لیزرهای کم توان (LLLT) و لیزرهای پرتوان (HILT) تقسیم می‌شوند. در حال حاضر، کاربرد لیزرهای پرتوان در کلینیک‌ها به علت مزایایی همچون عمق نفوذ بیشتر و قابلیت اعمال دوزهای بالاتر انرژی در زمان کوتاه‌تر، پررنگ‌تر از هر زمانی شده است. اما با توجه به جدید بودن این مدالیتی، باید دید که آیا اثرگذاری آن به اندازه محبوبیتش خواهد بود یا خیر.

در این مقاله به بررسی کاربرد و اثرات لیزرتراپی (کم توان و پرتوان) در بیماران مبتلا به استئوآرتروز، شانه یخ‌زده و آرتریت روماتوئید پرداخته‌ایم. افزایش دو برابری نرخ شیوع استئوآرتروز در سال‌های اخیر موجب شده است که بیماران مبتلا به این مشکل، درصد قابل توجهی از مراجعین کلینیک‌های فیزیوتراپی را شامل شوند. با توجه به این که مفصل زانو بیشتر از سایر مفاصل در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارد، به بررسی تحقیقات انجام شده در این زمینه پرداختیم. مقالات متعدد نشان داده‌اند که استفاده از لیزرتراپی، چه کم توان و چه پرتوان، در کنار تمرین درمانی، اثرات مثبتی در بهبود درد، خشکی و عملکرد مفصل زانو در بیماران مبتلا به OA دارد. با این حال، لیزرهای پرتوان در بهبود این فاکتورها به مراتب بهتر از لیزرهای کم توان عمل کرده‌اند و می‌توانند انتخاب بهتری برای این بیماران در کنار تمرین درمانی باشند.

پارامترهای پیشنهادی برای بهبود درد، خشکی و عملکرد مفصل زانو در افراد مبتلا به OA به شرح زیر است:
– LLLT + تمرین: 640nm-905nm، 1.17-200 J/cm^2، دوز کل 3-1250J در هر جلسه، 9-15 جلسه در 2-11 هفته، به همراه تمرین خانگی روزانه و تمرینات 2-3 بار در هفته در کلینیک به مدت 45-50 دقیقه
– HILT + تمرین: 1064nm، 15-810 J/cm^2، دوز کل 1250-3000J در هر جلسه، 10-12 جلسه در 2-6 هفته، به همراه تمرین خانگی روزانه و تمرینات 2-3 بار در هفته در کلینیک به مدت 45-50 دقیقه

مشکلات شانه سومین علت شایع درد اسکلتی عضلانی هستند و شانه یخ‌زده (Frozen Shoulder یا Adhesive Capsulitis) یکی از مهم‌ترین این مشکلات است. با وجود اثبات اثرات مثبت لیزر کم توان (LLLT) در شانه یخ‌زده، هنوز شک و تردیدهایی درباره کارایی لیزر پرتوان (HILT) در این زمینه وجود دارد که ناشی از محدودیت تحقیقات انجام شده است. تحقیقات موجود نشان می‌دهند که استفاده از لیزر پرتوان در بیماران مبتلا به شانه یخ‌زده توانسته است درد را کاهش دهد. این کاهش درد بهبود عملکرد مفصل شانه را نیز در پی داشته، اما لیزر پرتوان مانند لیزر کم توان نتوانسته تغییر معناداری در دامنه حرکتی (ROM) مفصل شانه ایجاد کند.

همچنین در فالوآپ‌ها مشخص شده که اثرات ضد درد لیزر پرتوان کوتاه‌مدت است و در بلندمدت تفاوت معناداری در بهبود درد و عملکرد این بیماران مشاهده نشده است. نتیجتاً بهتر است از لیزرهای پرتوان جهت ایجاد اثرات کوتاه‌مدت استفاده شود. به دلیل توانایی لیزرهای پرتوان در تولید گرما در بافت، توصیه می‌شود از آن‌ها در فاز freezing بیماری، به‌جای فاز حاد و دردناک، استفاده شود که پس از آن می‌توان استرچ‌های ملایمی را اعمال کرد. همچنین باید توجه داشت که بخش اصلی درمان بیماران مبتلا به شانه یخ‌زده تمرین درمانی (شامل تمرینات پایداری مرکزی و دامنه حرکتی شانه) است و لیزرتراپی می‌تواند به عنوان درمان جانبی کمک‌کننده باشد.

پارامترهای پیشنهادی برای درمان شانه یخ‌زده با لیزر پرتوان به شرح زیر است:
1064nm، توان متوسط: 8 وات، شروع با 400J، تکنیک اسکن، 12 جلسه در 3-4 هفته

در نهایت، موضوع جالب دیگری که در این مقاله به آن پرداخته شده است، مطالعه‌ای در رابطه با اثرات لیزرتراپی در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید است. در دوران کووید-19، مطالعه‌ای جالب درباره اثرگذاری لیزر-اکوپانکچر از راه دور در بیماران مسن مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شد. در این مطالعه، 60 نفر به‌طور تصادفی انتخاب شدند. 30 نفر (گروه کنترل) به مدت 4 هفته داروی methotrexate و تمرینات ایروبیک از راه دور دریافت کردند. 30 نفر دیگر (گروه مداخله)، علاوه بر این دو، 24 جلسه لیزر-اکوپانکچر (6 جلسه در هفته) از راه دور دریافت کردند. دستگاه لیزر از راه دور توسط درمانگر تنظیم می‌شد و بیمار، لیزر را روی نقاط اکوپانکچری که به او آموزش داده بودند، اعمال می‌کرد.

نتایج این مطالعه نشان داد که در گروه مداخله، نسبت به گروه کنترل، بهبود معناداری در کاهش فاکتورهای التهابی و بهبود سطح کیفیت زندگی مشاهده شد. این افراد همچنین رضایت خود را از این برنامه درمانی اعلام کرده و آن را به دیگران توصیه کردند. این مطالعه نشان داد که لیزر-اکوپانکچر نه‌تنها مؤثر است، بلکه در صورت بروز پاندمی دیگری، می‌توان درمان از راه دور را به عنوان یک گزینه جدی در نظر گرفت.

– به قلم کیانا لطفی؛ دانشجوی دکتری حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی تهران
Mohd Azzuan Ahmada,b, Mohamad Shariff A. Hamidc, Ashril Yusof (2022). Effects of low-level and high-intensity laser therapy as adjunctive to rehabilitation exercise on pain, stiffness and function in knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Physiotherapy. ELSEVIER
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/osteoarthritis
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10735233/
Afnan Sedky Adly & Aya Sedky Adly & Mahmoud Sedky Adly (2022). Effects of laser acupuncture tele-therapy for rheumatoid arthritis elderly patients. Lasers in Medical Science, Springer
Hernán Andrés de la Barra Ortiz · Nivaldo Parizotto · Mariana Arias · Richard Liebano (2023). Effectiveness of high intensity laser therapy in the treatment of patients with frozen shoulder: a systematic review and meta analysis. Lasers in Medical Science, Springer